Pod koniec listopada 2013 r. rozpoczęły się protesty na Majdanie, placu w ukraińskiej stolicy Kijowa. Dziesiątki tysięcy Ukraińców zbuntowało się przeciwko swojemu lojalnemu prezydentowi Janukowyczowi, ponieważ jego rząd unieważnił umowę o partnerstwie z UE. Umowa ta zbliżyłaby Ukrainę do UE.

Konflikt rosyjsko-ukraiński rozpoczął się właściwie niedługo po tzw. rewolucji Majdanu, która obaliła prorosyjskiego prezydenta Ukrainy Janukowycza. Główne stacje konfliktu rosyjsko-ukraińskiego tutaj w skrócie:

luty/marzec 2014: obalenie prezydenta – aneksja Krymu”

Po protestach na Majdanie ukraiński prezydent Janukowycz ucieka z Kijowa. Parlament oskarża go. Redaktor naczelny BR Henryk Jarczyk podsumowuje następujące wydarzenia: „Niedługo potem, pod koniec lutego 2014 r., na należącym do Ukrainy Półwyspie Krymskim pojawili się żołnierze bez insygniów państwowych. Twierdzili, że chcą chronić prawa etnicznej rosyjskiej ludności na Krymie. Żołnierze zajęli wówczas ważne strategicznie punkty, w tym parlament regionalny, i zainstalowali nowy rząd regionalny. Prezydent Rosji Putin początkowo zaprzeczał, jakoby jego żołnierze brali udział w nielegalnych aneksji, ale kilka miesięcy później publicznie przyznał, że inwazja na Krym dotyczyła rosyjskich sił specjalnych”.

W marcu parlament Krymu zagłosował za przystąpieniem do Federacji Rosyjskiej i ogłosił referendum w sprawie secesji Ukrainy. 21 marca Moskwa oficjalnie przyjmuje Krym do Federacji Rosyjskiej. Zachód nakłada sankcje.

Kwiecień 2014: separatyści przejmują kontrolę nad niektórymi obszarami Donbasu

We wschodnioukraińskim regionie Donbasu wspierani przez Moskwę separatyści proklamują Doniecką Republikę Ludową, a następnie Ługańsk. Między prozachodnią a prorosyjską częścią społeczeństwa dochodzi do gwałtownych zamieszek. Walczą ze sobą prorosyjscy separatyści i armia ukraińska.

Do tej pory w konflikcie zbrojnym w regionie Donbasu zginęło ponad 14 000 osób.

Maj 2014: proeuropejczycy dochodzą do władzy na Ukrainie

W maju 2014 roku proeuropejski Petro Poroszenko wygrał wybory prezydenckie na Ukrainie. Dwa dni później Kijów i Bruksela podpisują umowę stowarzyszeniową z UE, którą Janukowycz zawiesił, skłaniając Rosję do groźby „poważnych konsekwencji”.

Lipiec 2014: Samolot odrzutowy Malaysia Airlines zostaje zestrzelony przez rosyjski pocisk nad terytorium separatystów. Wszystkie 298 osób na pokładzie umiera. Zachód zaostrza sankcje wobec Rosji.

Wrzesień 2014: Pierwsze Porozumienie Ludowe

Dwie umowy noszą nazwę stolicy Białorusi Mińska. Pierwsza umowa mińska zostanie podpisana we wrześniu 2014 roku przez przedstawicieli Rosji, Ukrainy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) oraz samozwańczych Republik Ludowych Ługańska i Doniecka. Uzgodniono dwanaście punktów, w tym natychmiastowe zawieszenie broni, wymianę więźniów i monitoring OBWE we wschodniej Ukrainie. Umowy trwały tylko około trzech tygodni, po czym wznowiono walki wokół donieckiego lotniska.

W listopadzie 2014 roku separatyści ze wschodniej Ukrainy po raz pierwszy wybrali własne parlamenty. Kijów potępia to jako niezgodne z konstytucją.

Grudzień 2014: Przygotowania do ewentualnego członkostwa w NATO

Ukraina zakończyła swoją neutralność polityczną w grudniu 2014 roku, torując drogę do ewentualnego członkostwa w NATO. NATO decyduje się na stałe utrzymywanie żołnierzy na wschodzie sojuszu gotowych do przeciwstawienia się wszelkim rosyjskim zagrożeniom. Ponadto zostaną utworzone siły szybkiego reagowania liczące do 40 000 żołnierzy.

Luty 2015: druga umowa z Mińska

Na Białorusi negocjowany jest m.in. plan pokojowy z mediacją niemiecką. Drugie porozumienie z Mińska uzupełnia pierwsze 13-punktowe porozumienie, oczekuje się natychmiastowego zawieszenia broni i wycofania broni ciężkiej przez obie strony.

Zachód wiąże z umową zniesienie sankcji wobec Rosji. Umowa ta przewiduje m.in. autonomię obszarów separatystycznych w ukraińskiej konstytucji. Ponadto Ukraina musi mieć pełną kontrolę nad swoją granicą z Rosją, a wybory zgodnie ze standardami OBWE muszą się odbyć w kontrolowanych przez separatystów obwodach Ługańska i Doniecka.

Monitorowanie jest obowiązkiem formatu Normandii

Za monitorowanie porozumień odpowiedzialny jest tzw. format normandzki, w którym przedstawiciele Niemiec, Francji, Ukrainy i Rosji spotykają się w nieregularnych odstępach czasu. Przedstawiciele samozwańczych republik ludowych Doniecka i Ługańska nie są częścią formatu.

Pierwsze poważne naruszenie drugiej umowy z Mińska nastąpiło zaledwie kilka dni po jej podpisaniu, kiedy prorosyjscy separatyści ogłosili, że przejmą strategicznie ważne miasto Debalcewe. Od tego czasu, według informacji OBWE, porozumienie było łamane niemal codziennie.

We wrześniu 2015 roku Rada Bezpieczeństwa Ukrainy oficjalnie uznała sąsiadującą Rosję za wroga w doktrynie wojskowej.

Marzec 2018: Rozpoczęcie prac nad Nord Stream 2

Po tym, jak od 2011 roku Nord Stream 1 transportuje gaz z Rosji przez Bałtyk do Niemiec, rozpoczęły się prace nad kontrowersyjnym gazociągiem Nord Stream 2 nad Morzem Bałtyckim.

Maj 2019: Wołodymyr Zełenskij obejmuje prezydenturę

Przybysz polityczny Wołodymyr Zełenskij zostanie wybrany na prezydenta Ukrainy wiosną 2019 r., a urząd obejmie od maja. Zapowiada nowe rozmowy pokojowe z Rosją, ale nie może zdecydowanie zmienić sytuacji na wschodniej Ukrainie.

W czerwcu 2019 roku Rosja rozpoczęła wydawanie paszportów Ukraińcom w kontrolowanych przez separatystów częściach Donbasu. Według Moskwy około 160 000 osób złożyło wniosek o obywatelstwo rosyjskie pół roku później.

Wiosna 2021: wojska rosyjskie na granicy z Ukrainą

Wiosną 2021 r. Rosja zbierze dziesiątki tysięcy żołnierzy na granicy z Ukrainą. Po gwałtownych protestach Zachodu zostały one wycofane po trzech tygodniach. W listopadzie wznowiono masowe ruchy wojsk w strefie przygranicznej.

Moskwa zaprzecza jakiemukolwiek planowi ataku. Jednocześnie Kreml oskarża Ukrainę i NATO o „prowokację”. Głowa państwa Rosji Władimir Putin żąda pisemnych „gwarancji bezpieczeństwa” od sojuszu wojskowego i Stanów Zjednoczonych – w tym rezygnacji z ekspansji NATO na wschód oraz amerykańskich baz wojskowych w państwach byłej sowieckiej strefy wpływów.

Styczeń/luty 2022: Negocjacje dyplomatyczne

W poszukiwaniu pokojowego wyjścia z kryzysu rozpoczyna się intensywna dyplomacja podróżniczo-apelacyjna, w której uczestniczą rządy Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii i innych krajów świata NATO. Jednak spotkania sekretarza stanu USA Antoniego Blinkena z rosyjskim kolegą Siergiejem Ławrowem w Genewie oraz między prezydentem Francji Emmanuelem Macronem i szefem Kremla Władimirem Putinem w Moskwie nie są w stanie rozwiązać kryzysu. Przełomu nie przyniosły także konsultacje doradców rządowych z Niemiec, Francji, Rosji i Ukrainy w tzw. formacie normańskim w Berlinie.

Stany Zjednoczone wielokrotnie ostrzegały, że Rosja może zaatakować Ukrainę już w lutym. Rosyjskie manewry wojskowe podsycają dodatkowe obawy na Zachodzie. Rosja odrzuca zamiary wojenne i mówi, że czuje się zagrożona przez NATO. Stany Zjednoczone nazwały rosyjskie zapowiedzi częściowych wycofań „fałszywymi”, a zamiast tego oskarżają Moskwę o dalsze zwiększanie sił na granicy.

Według Ukrainy w połowie lutego w strefie przygranicznej znajdowało się blisko 150 tys. rosyjskich żołnierzy. Wznowiono walki na wschodzie Ukrainy. 18 lutego prorosyjscy separatyści zapowiedzieli ewakuację mieszkańców wschodniej Ukrainy do Rosji.

Putin wysyła wojska na wschodnią Ukrainę

21 lutego Putin tworzy nowe fakty: uznaje separatystyczne regiony Ługańska i Doniecka za niepodległe. Nakazuje również wysłanie wojsk na te tereny. Putin wcześniej powiedział, że umowa z Mińska nie powiodła się. W ten sposób osiągnięto nowy poziom eskalacji. Zachód zareagował ostro i zagroził surowymi sankcjami.

Z materiałem z agencji AP, AFP, dpa