Sześć miesięcy po zmianie rządu Polska może liczyć na szybkie zakończenie europejskich procedur dotyczących rzekomych naruszeń europejskich wartości. Komisja Europejska ogłosiła w poniedziałek w Brukseli, że nie widzi już ryzyka poważnego naruszenia praworządności i dąży do zakończenia procedury.

Tzw. postępowanie z art. 7 przeciwko Polsce zostało wszczęte w 2017 r., po rozpoczęciu restrukturyzacji wymiaru sprawiedliwości przez ówczesny narodowo-konserwatywny rząd PiS. Taka procedura na mocy art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) zakłada wyraźne ryzyko poważnego naruszenia wartości europejskich przez państwo członkowskie i jest inicjowana przez Radę. W pewnych okolicznościach państwo członkowskie może zostać pozbawione niektórych praw, w szczególności prawa do głosowania w decyzjach UE (art. 7 ust. 3 TUE).

W lutym nowy polski rząd przedstawił swoim europejskim partnerom plan reform mających na celu wyeliminowanie deficytów konstytucyjnych. Komisja Europejska przeprowadzająca przegląd już optymistycznie oceniała możliwość przywrócenia niezawisłości sądownictwa w Polsce. Niezależnie od procedury przewidzianej w art. 7 niedawno udostępniono finansowanie UE o wartości 6,3 miliarda euro, które było długo wstrzymywane ze względu na obawy dotyczące praworządności.

Von der Leyen gratuluje premierowi Tuskowi

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: „Uważamy, że po ponad sześciu latach procedura przewidziana w art. 7 może się zakończyć. » Gratuluje Premierowi Donaldowi Tuskowi i jego rządowi tego ważnego kroku naprzód. Jest to wynik ciężkiej pracy i zdecydowanego wysiłku reformatorskiego. Przywrócenie praworządności w Polsce jest czymś wielkim zarówno dla Polaków, jak i dla całej UE.

Interwencje PiS w polski wymiar sprawiedliwości wraz z jego kontrowersyjnymi reformami były poważne. Odwrócenie reformy sądownictwa będzie zatem dla Tuska długie i trudne. Minister sprawiedliwości Adam Bodnar już w styczniu zapowiadał, że chce po raz kolejny oddzielić powoływanie sędziów od polityki. Odpowiedni projekt ustawy został przyjęty przez pierwszą izbę parlamentu dwa tygodnie temu.

Wszystkie przeszkody nie zostały jeszcze pokonane

Były narodowo-konserwatywny rząd PiS wprowadził w 2018 roku reformę, zgodnie z którą 15 z 25 członków Krajowej Rady Sądownictwa – która powołuje sędziów na wolne stanowiska – jest powoływanych przez parlament. Wcześniej sędziowie określali większość członków. Posunięcie to postawiło Polskę w konflikcie z Komisją Europejską. Europejski Trybunał Sprawiedliwości skrytykował fakt, że Krajowa Rada Sądownictwa była organem „znacznie przebudowanym przez polską władzę wykonawczą i ustawodawczą” oraz że istniały uzasadnione wątpliwości co do jej niezależności.

W przyszłości sędziowie poszczególnych sądów ponownie będą samodzielnie ustalać 15 miejsc w Państwowej Radzie Sądownictwa. Gdy tylko ustawa wejdzie w życie, Krajowa Rada Sądownictwa zostanie wybrana ponownie – zastąpiony zostanie stary organ, utworzony na zasadach PiS. Aby tak się stało, ustawa musi najpierw przejść przez drugą izbę parlamentu, czyli Senat, i zostać podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę. Ten ostatni krok może stać się przeszkodą dla projektu: Duda wywodzi się z szeregów PiS i wielokrotnie jasno deklarował, że popiera ich politykę. Więc zgodnie z prawem mógł to storpedować.

Sprawa przeciwko Polsce była pierwszą w historii UE sprawą z art. 7. Jedyna inna sprawa dotycząca praworządności toczy się obecnie przeciwko Węgrom. Premier Viktor Orban jest podejrzany o ograniczanie niezależności sądownictwa i wolności słowa oraz zachęcanie do korupcji.

Zgodnie z art. 7 ust. 4 TUE procedura zostanie oficjalnie zakończona dopiero na mocy formalnej decyzji Rady. Decyzja ta zostanie podjęta na posiedzeniu ministerialnym 21 maja, o ile pozostałe państwa członkowskie nie zgłoszą sprzeciwu.

Zespół redakcyjny dpa/lmb/LTO