W jednym z wielu toczących się postępowań przeciwko Polsce Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (ETS) po raz pierwszy potępił polski rząd za jedną z reform sądownictwa. W kwietniu ubiegłego roku weszła w życie w Polsce ustawa obniżająca wiek emerytalny sędziów Sądu Najwyższego z 70 do 65 lat. Luksemburscy sędziowie orzekli w poniedziałek (wyrok z 24 czerwca 2019 r., sygn. sprawy C-619/18), że jest to sprzeczne z prawem europejskim i podważa niezależność sądownictwa.

Rozporządzenie ma zastosowanie także z mocą wsteczną do sędziów, którzy już pracują w sądzie i osiągnęli odpowiedni wiek. Więc powinni byli natychmiast wyjechać. Mogli kontynuować pracę po osiągnięciu wieku emerytalnego jedynie za zgodą Prezydenta RP Andrzeja Dudy. Decyzja, czy i z jakich powodów to uczyni, należy jednak wyłącznie do głowy państwa; nikt nie może odwołać się od takiej decyzji; Ci, którzy nie mogli uzyskać zgody prezydenta, zostali zmuszeni do przejścia na emeryturę 4 lipca. Ugoda dotknęła prawie jedną trzecią sędziów Sądu Najwyższego, w tym prezydent Małgorzatę Gersdorf, która uważała, że ​​opuściła sąd z powodów politycznych, ale nadal działała w ramach protestu. Tymczasem polski rząd starał się jak najszybciej obsadzić wakaty nowymi sędziami.

Ale nie tylko Gersdorf i jego współpracownicy, ale także wielu innych polskich i europejskich prawników, a także Komisja Europejska była oburzona działaniami polskiej administracji wprowadzonymi przez partię PiS, które obejmowały szereg zmian w wymiarze sprawiedliwości . Ze względu na już obowiązujące i planowane reformy Parlament Europejski wszczął w 2017 r. procedurę dotyczącą praworządności, która ostatecznie może doprowadzić do odebrania prawa głosu na poziomie UE. Na razie jednak nie będzie to miało żadnych konsekwencji, gdyż Węgrom grozi zablokowanie zakończenia procedury w Radzie. Kontrowersyjne reformy obejmowały m.in. obniżenie granicy wieku sędziów sądów powszechnych oraz wymianę sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

Instrument skargi z tytułu naruszenia umowy, który Komisja wprowadziła we wrześniu ubiegłego roku w związku z przymusowymi przejściami na emeryturę w Sądzie Najwyższym, a który jest obecnie rozpatrywany w Luksemburgu, wydaje się skuteczniejszy niż polityczna procedura „państwa prawa”. Zostało to już wykazane we wcześniejszych postępowaniach, w których w październiku ubiegłego roku Trybunał Sprawiedliwości orzekł, w drodze postanowienia tymczasowego, że Polska musi zawiesić regulacje emerytalne. Wkrótce potem rząd zastosował się do tej prośby.

ETS: Wątpliwości co do rzeczywistych motywacji reformy

Teraz ETS, po tym jak rzecznik generalny Evgeni Tanchev złożył już jasne oświadczenia na temat niezgodności z prawem tego środka, orzekł: Obniżenie wieku emerytalnego w polskim Sądzie Najwyższym było nielegalne. Ponieważ reforma nie ma uzasadnionego celu, a to wpływa na zasadę nieusuwalności sędziów, dochodzi do naruszenia niezawisłości sędziowskiej – stwierdził ETS.

Mimo że prawo już nie obowiązuje, Komisja na rozprawie nalegała na podjęcie decyzji w sprawie legalności obniżenia górnego pułapu emerytur, gdyż nie było pewności, czy obecne przepisy są zgodne z prawem i decyzja była konieczna. ze względu na wagę sprawy ETS istnieje.

Trybunał przypomina teraz polskiemu rządowi, że choć każde państwo członkowskie UE ma swobodę organizowania własnego systemu sądowniczego, musi ono zapewniać skuteczną ochronę sądową. W tym celu, jak podkreślili sędziowie, niezależność sądów ma fundamentalne znaczenie. Niezależność oznacza przede wszystkim, że sędziowie mogą sprawować swój urząd tak długo, jak przewiduje wiek emerytalny. Sądy muszą mieć możliwość orzekania w sposób bezstronny i autonomiczny. Jeżeli długość mandatu sędziów zależy od wolnej decyzji Prezydenta, to nie jest to już gwarantowane – zauważył TSUE.

Przecież od decyzji prezydenta nie ma środka prawnego. W Polsce proces sądowy nie jest możliwy, a Krajowa Rada Sądownictwa jest uprawniona jedynie do wydawania oświadczeń. Zdaniem luksemburskich sędziów to nie wystarczy, aby stworzyć wrażenie prawdziwej niezależności.

Rząd warszawski sprzeciwiał się, twierdząc, że chce po prostu zrównać wiek emerytalny sędziów Sądu Najwyższego z powszechnym wiekiem emerytalnym obowiązującym w Polsce. Biorąc jednak pod uwagę arbitralną swobodę prezydenta w zakresie przedłużenia kadencji oraz fakt, że oznaczałoby to w międzyczasie przejście na emeryturę prawie jednej trzeciej sędziów, ETS nie do końca chciał w to wierzyć i zamiast tego wyraził wątpliwości co do rzeczywistych motywacji reforma.

mama/LTO pisze