• Galeria eksponatów malarstwa dawnych mistrzów wystawa gabinetowa z trzema dziełami, które uznano za straty wojenne i można było je teraz zwrócić do Drezna.
• Niedawno powrócił barokowy obraz „Krajobraz Kampanii” malarza Jana Baptisty Weenixa – podobnie jak wiele innych obrazów duże objazdy.
• Państwowe Zbiory Sztuki w Dreźnie zaginiony od wojny Tysiące innych obiektów, w tym setki obrazów Starych Mistrzów.

Trzy straty wojenne powrócił po 80 latach do Drezdeńskiej Galerii Obrazów Starych Mistrzów. Jeden z tych obrazów, „Krajobraz wiejski” autorstwa XVII-wiecznego malarza Jana Baptisty Weenixa, został podarowany Państwowym Zbiorom Sztuki w Dreźnie (SKD) przez holenderskiego handlarza dziełami sztuki Willema Jana Hoogstedera z Hagi.

Spotkał się z ambasadorem Holandii, Ronald van Roeden w Dreźnie, aby wziąć udział w ceremonii. van Roeden stwierdził, że istnieją doskonałe połączenia między Dreznem a Hagą. Bez zaufania ekspertów artystycznych z obu krajów uroczyste przekazanie obrazu Weenixa nie byłoby możliwe.

XVII-wieczny pejzaż autorstwa Jana Chrzciciela Weenixa, zasłynięty jako przedstawiciel tzw. złotego wieku malarstwa holenderskiego, pierwotnie należał do elektora saskiego i króla polskiego Augusta III. Obraz został zakupiony w 1742 roku przez Johanna Gottfrieda Riedla do królewskiej kolekcji malarstwa, dziś Galerii Obrazów Starych Mistrzów drezdeńskiego Zwingera. Od 1937 roku był wypożyczony władzom powiatu Chemnitz, a podczas drugiej wojny światowej został przeniesiony do Rübenau/Erzgebirge.

Mówi się, że udekorował mieszkanie radzieckiego generała. Niewiele wiadomo na temat tego, jak obraz w kilku etapach dotarł do Stanów Zjednoczonych, a następnie do Holandii. Jak podaje handlarz dziełami sztuki Willem Jan Hoogsteder z Hagi, obraz był kilkakrotnie wystawiany na aukcjach w Christie’s:

„I przez cały ten czas nie było żadnej hipotezy o powiązaniu z Dreznem – nikogo” – mówi Hoogsteder. Następnie skontaktował się z nami ostatni właściciel i zapytał, czy obraz mógłby zostać sprzedany: „A obecnie, gdy otrzymujemy ofertę, często sprawdzamy, czy przedmiot nie został skradziony. W przeszłości kwestia zrabowanych dzieł sztuki nie odgrywała żadnej roli” – dodał Hoogsteder.

Pochodzenie obrazu można było jednoznacznie potwierdzić, posługując się numerem inwentarzowym. Jednak zgodnie z prawem holenderskim należał do ostatniego właściciela, który nabył go uczciwie. Dlatego Willem Jan Hoogsteder kupił obraz i zwrócił go SKD.

Uta Neidhardt, starsza kuratorka w Galerii Starych Mistrzów, nieustannie poszukuje nowych obrazów: „W sumie brakuje jeszcze ponad 400 obrazów Starych Mistrzów” – wyjaśnia. Większość to Holendrzy: „To także ze względu na format. Małe holenderskie obrazy można było łatwo zabrać. Dużego włoskiego ołtarza nie tak łatwo ukraść”.

Łącznie w muzeach SKD brakuje 6 tys. obiektów. Z drugiej strony 5 tys. dzieł sztuki zwrócono dawnym właścicielom, m.in. potomkom wywłaszczonych żydowskich kolekcjonerów sztuki. SKD są liderami w badaniach pochodzenia.

Znowu i znowu Prace pojawiają się na międzynarodowym rynku sztuki i znajdują się w „Bazie Dzieł Zaginionych”. Za stratę wojenną uznano także „Portret starego pana z siwą brodą” Balthasara Dennera – małoformatowe studium malarza, który urodził się w Hamburgu w 1685 r., a zmarł w Rostocku w 1749 r. Oznaczenie go numerem z najstarszy inwentarz malarski w Dreźnie, obraz ten również można było jednoznacznie przypisać. Od 1722 roku znajdował się w zbiorach królewskich Augusta Mocnego i zaginął w czasie wojny. Wróciło kilka dni temu.

Sama ważna kolekcja malarstwa bolońskiego, w tym „Odpoczynek w biegu” Vincenza Spisanellego, wciąż opłakuje 19 strat wojennych. Obraz ten powrócił do Drezna w czerwcu 2023 roku. Przedstawia Świętą Rodzinę po narodzeniu Jezusa w Betlejem, w drodze do Egiptu. Tam Maryja, Józef i Dzieciątko Jezus uciekają przed porywaczami króla Heroda – motyw dobrze znany w sztuce chrześcijańskiej. Vincenzo Spisanelli był malarzem barokowym, który większość swojego życia tworzył w Bolonii i tam zmarł w 1662 roku.

Istnieją dowody, że obraz ten od 1742 r. należał do Królewskiej Kolekcji Malarstwa Augusta III. W 1935 roku wraz z innymi obrazami galerii został wypożyczony Ministerstwu Spraw Zagranicznych w Berlinie. Miała zdobić pomieszczenia urzędowe, np. ambasady Niemiec w Rzymie i Paryżu. W 1944 roku „Pokój w Ucieczce” miał zostać sprowadzony z powrotem do Drezna, ale tam nie dotarł. Dopiero w 2022 roku zgłosiła się osoba prywatna i kupiła obraz na aukcji. Według SKD udało się osiągnąć polubowne porozumienie z duńskim właścicielem.

Z okazji powrotu trzech ofiar wojny Galeria Obrazów Starych Mistrzów zorganizowała małą biurową wystawę pod tytułem „Witajcie w domu” – powiedziała główna kuratorka Uta Neidhardt. Tam miała być przedstawiona trójka „powracających”. Spektakl wyjaśnia także pytania dotyczące ofiar wojennych i aktualnych badań na ten temat.

Źródło: SKD, opracowanie redakcyjne: hki