Viktor Orbán rządził przez lata. Ale w tę niedzielę wybory mogą być bliskie. Powód: arcykatolicki burmistrz małego miasteczka, który nie mógł tak po prostu zmienić Węgier.

Peter Márki-Zay, mówiąc o swoim przeciwniku, używa ostrych słów: Viktor Orbán to złodziej, oszust, najemnik z Rosji. Za Orbána Węgry dobrowolnie wróciły na złą stronę historii. Ale teraz nadszedł czas, aby to wyeliminować, aby „wszędzie na świecie z dumą można było powiedzieć: 'Jestem Węgrem’”.

To główny etap kampanii wyborczej na Węgrzech i po raz pierwszy od lat opozycja ma szansę na zwycięstwo. Zamiast walczyć, partie spiskowały przeciwko urzędującemu premierowi Orbánowi, połączyły siły i wytypowały wspólnego kandydata: burmistrza miasteczka Márki-Zay.

W tym celu zawiązał się niezwykły sojusz: na przykład dawna partia rządząca, MSZP, która została z hukiem usunięta w 2010 roku i od tego czasu prawie nie działa, jest również częścią. Istnieją również dwie partie Zieloni i Liberalna oraz partia Jobbik, która miała skrajnie prawicową platformę, ale teraz prezentuje się jako popularna partia chrześcijańsko-społeczna i pozuje z flagami UE. Sojusz razem pozwolił obywatelom zagłosować na swojego najlepszego kandydata – i spośród wszystkich ludzi wybrali Márki-Zay.

To zasada: wszyscy przeciwko jednemu

Jego wybór był zaskoczeniem nie tylko dla opozycji, ale także dla rządzącej partii Fidesz. Orbán mógł w mgnieniu oka odrzucić pozostałych kandydatów jako liberalnych ekscentryków. Nie Marki-Zay. Jest konserwatywnym politykiem z siedmiorgiem dzieci, arcykatolikiem i kimś, kto jest również dobrze przyjmowany na prowincji. „Orbán był jeszcze w młodości komunistycznej, kiedy w każdą niedzielę chodziłem do kościoła” – zacytował go brytyjski „Guardian”. Ale czy ma szanse w starciu z premierem Węgier?

Jeśli spojrzysz na ankiety, na to pytanie możesz odpowiedzieć „Tak”. Jedni widzą zjednoczoną opozycję (EM) tylko dwa punkty za Fideszem i jego sojusznikiem KDNP, inni nawet do dziesięciu. Jednak większość miejsc w Parlamencie przyznawana jest w drodze mandatów bezpośrednich. Fidesz zyskuje zwłaszcza na tym, że rząd stopniowo dostosowywał okręgi wyborcze do partii.

Na przykład w wyborach w 2018 r. partia wygrała nieco poniżej 50%, ale uzyskała większość dwóch trzecich w parlamencie. Opozycja ma teraz nadzieję, że łącząc siły, będzie w stanie zapobiec ponownemu zmiataniu przez Fidesz bezpośrednich mandatów. To zasada: wszyscy przeciwko jednemu.

Wiodące wsparcie w kampanii wyborczej: Były premier Polski Donald Tusk towarzyszy Márkiemu-Zayowi w kampanii wyborczej. (Źródło: Marton Monus/Reuters)

Patti Smith reżyseruje występy w kampanii

Rozwój Márki-Zay był szybki, w 2018 roku po raz pierwszy pojawił się na scenie politycznej. W poprzednich latach 49-latek pracował w firmie energetycznej, jako wykładowca na uniwersytecie oraz spędził kilka lat w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

Następnie kandydował na burmistrza swojego rodzinnego miasta Hódmezővásárhely, małego prowincjonalnego miasteczka na południu kraju, z dala od stolicy Budapesztu. W rzeczywistości uważany jest za twierdzę Fideszu, ale wygrał z posiadaczem. Nawet wtedy Márki-Zay korzystał z frustracji opozycji: żadna inna partia nie przedstawiła swojego kandydata przeciwko Fideszowi. Ale Márki-Zay wie, że to jedyny sposób na wygranie wyborów przeciwko Orbánowi. „Fidesz czy nie Fidesz to jedyne pytanie” – powiedział podczas kampanii wyborczej na początku tego roku.

W tym celu otrzymuje niezwykłe wsparcie. Amerykańska weteranka punk rocka Patti Smith wysłała mu – katolickiemu arcyburmistrzowi małego miasteczka – wiadomość wideo, w której pozdrawia wszystkich Węgrów, którzy chcą „demokratycznego renesansu” w swoim kraju. Udostępniła także zjednoczonej opozycji swoją słynną piosenkę „Ludzie mają moc”. Od tego czasu na wydarzeniach związanych z kampanią pokazywana była wersja węgierska.

Wiele otwartych pytań

Jednak pstrokaty front opozycji ma również wady. Przede wszystkim: nikt nie wie dokładnie, jak wyglądałby rząd za Márki-Zay. Do niedawna sześć partii było zaciekłymi przeciwnikami. Rodzi to otwarte pytania: czy uda im się zebrać razem, by rządzić? A co dokładnie reprezentuje zjednoczona opozycja, jeśli nie być przeciwko Orbánowi?

Márki-Zay ma dwa główne obszary zainteresowań: Po pierwsze, są to stosunki z UE. Jest zdecydowanie proeuropejski i chce tchnąć nowe życie w relacje. Z tego powodu Europa również bardzo uważnie obserwuje te wybory: UE od lat kłóci się z Orbánem, ponieważ nadal podważa demokrację. Z drugiej strony Márki-Zay wielokrotnie podkreśla w wywiadach potrzebę przywrócenia rządów prawa i wolności prasy.

„Nie będą zdrajcami”

Chce także znieść kontrowersyjną ustawę LGBTQ, którą Węgry wykorzystały w zeszłym roku do kryminalizacji homoseksualizmu. Podczas listopadowej wizyty u urzędników UE Márki-Zay powiedział: „Będziemy lojalnymi członkami UE i NATO, a nie zdrajcami”.

Innym dużym problemem dla Márki-Zay jest korupcja, która irytuje wielu wyborców na Węgrzech. W wywiadach mówi o „całkowicie bezprawnej władzy”, która rządzi krajem, o autorytarnym reżimie zbudowanym na propagandzie nienawiści. Węgry muszą teraz znów stać się wolnym krajem, powiedział, a „złodzieje” muszą zostać wypędzeni.

Orbán wyraźnie wywierał na to presję podczas kampanii wyborczej. Ustępujący premier obiecał swoim wyborcom prezent wyborczy za prezentem dla rodzin, emerytów, ulg podatkowych dla firm i dodatkowych premii dla pracowników.

Wojna na Ukrainie zakłóca kampanię wyborczą

Jednak od ataku Rosji na Ukrainę zmieniła się także kampania wyborcza. Podczas gdy na początku dominowały kwestie kosztów życia, systemu opieki zdrowotnej i korupcji, teraz przyćmiewa je wojna na Ukrainie.

Temat ma potencjał dzielący. Pozycja Orbána wobec Rosji jest w Europie ostro kontestowana, podczas gdy sąsiednie kraje: Czechy, Polska i Słowacja – z którymi Węgry inaczej łączyły bliskie związki – zachowują dystans. Jego zarzut: Orbán nie dystansuje się wystarczająco od rosyjskiego prezydenta Władimira Putina. Prezydent Polski Andrzej Duda apelował już o konsekwencje dla Węgier. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenskij wykorzystał swoje przemówienie na marcowym szczycie UE, aby bezpośrednio nakłonić Orbána do działania.

„Putin czy Europa? »

Opozycja próbuje to wykorzystać, ale z wątpliwym sukcesem. W międzyczasie zadano drugie pytanie o „Fidesz czy nie Fidesz”. A na plakatach wyborczych jest napisane: „Putin czy Europa?

Kandydat opozycji Márki-Zay również robi wszystko w tej sprawie: Orbán zdradził NATO i UE, poszedł na ustępstwa wobec Putina i zaniedbał bezpieczeństwo narodowe, ponieważ nie chce dodatkowych oddziałów z NATO w kraju. „Nie wierz mu, że może obronić Węgry. Zrobił dokładnie to, co kazał mu Putin” – powiedział Marki-Zay podczas kampanii wyborczej, zgodnie z luksemburską gazetą Tageblatt.

Jednak w czasach niepewności wyborcy często skupiają się na tym, co znane. Wydaje się, że dzieje się tak również na Węgrzech. Od początku wojny notowania Orbána gwałtownie wzrosły, a Márki-Zay spadły – teraz dzielą je ponad 30 punktów procentowych.

strach przed wojną

Podczas gdy Orbán był krytykowany przez swoich europejskich kolegów za brak dystansu do Rosji, w samym kraju strach przed wojną przyciąga wielu wyborców do Orbána. Węgry muszą uważać, aby nie dać się wciągnąć w wojnę, ostrzegł Orbán w swoim przemówieniu przed wyborami 15 marca w Budapeszcie. Bo dla wielkich mocarstw – czy to USA, UE czy Rosji – Węgry to tylko „pionek na szachownicy”, który można poświęcić.

Z drugiej strony obraża opozycję, nazywając ją podżegaczami wojennymi, którzy chcą wysłać węgierskich żołnierzy na Ukrainę. Ta historia jest również transmitowana przez wiele mediów prorządowych. Jeśli wierzyć ocenom popularności, wyborcy dadzą się uwieść. Márki-Zay nie jest pod wrażeniem. Podczas przemówienia w kampanii w połowie marca powiedział: „Nigdy wcześniej nie wygrałem wyborów, ale też nigdy nie przegrałem”.