W Niemczech „udział w pracy uchodźców wojennych ulega stagnacji, podczas gdy w innych krajach rośnie z miesiąca na miesiąc” – mówi się. Badanie przeprowadzone przez Fundację Friedricha Eberta „Z otwartymi ramionami – wspólne przyjęcie ukraińskich uchodźców wojennych w Europie. Alternatywa dla systemu azylowego?”. Od października 2022 r. odsetek osób pracujących wzrósł jedynie o jeden punkt procentowy, pomimo ponadprzeciętnego poziomu wykształcenia uchodźców i dużego popytu na pracę. Natomiast w Danii 74 procent ukraińskich uchodźców wojennych znalazło płatne zatrudnienie. W Polsce i Czechach – obok Niemiec – dwóch głównych krajach przyjmujących w Europie – odsetek ten wynosi około dwóch trzecich. Ponad połowa pracuje w Holandii, Wielkiej Brytanii i Irlandii. W Szwajcarii, podobnie jak w Niemczech, odsetek ten wynosi 18 procent, w Austrii tylko 14 procent.

Według Dietricha Thränhardta, autora analizy, niska aktywność zawodowa jest niepokojąca i to nie tylko z powodu marnowania siły roboczej. „Praca jest kluczem do integracji. Jeśli zarabiasz własne pieniądze, zyskujesz pewność siebie i szacunek, masz kontakty na tym samym poziomie, dzięki czemu szybciej uczysz się języka” – uważa emerytowany profesor nauk politycznych.

Ponadto stałe zatrudnienie mogłoby być także zdecydowaną zaletą, jeśli Ukraińcy chcą pozostać w Niemczech na dłużej i chcą zmienić swój status prawny po wygaśnięciu tymczasowej ochrony. W niemieckiej debacie często można odnieść wrażenie, że uchodźcy zawsze muszą być ciężarem. Z kolei państwowy Polski Instytut Ekonomiczny oczekuje, że ukraińscy uchodźcy w 2023 roku wygenerują więcej wpływów podatkowych niż wydatków, twierdzi Thränhardt.

Analiza Thränhardta uwzględnia także przyczyny różnych poziomów uczestnictwa w rynku pracy w UE. Zasadniczo wymogi prawne są początkowo podobne: ukraińscy uchodźcy otrzymują status tymczasowej ochrony we wszystkich krajach UE. Oznacza to, że mogą mieszkać w kraju przyjmującym bez konieczności przechodzenia przez skomplikowaną procedurę azylową, są objęci systemem opieki zdrowotnej i społecznej oraz mogą natychmiast podjąć pracę. Fakt, że Polska i Czechy wyprzedzają Niemcy, można także tłumaczyć faktem, że wsparcie finansowe w Polsce i Czechach jest znacznie niższe niż w Niemczech, a także ograniczone w czasie.

Tak wkraczają uchodźcy z Ukrainy Republika Czeska początkowo miesięczną pomoc doraźną w wysokości równowartości 200 euro. Po pięciu miesiącach kwota spada do 130 euro. Koszty ubezpieczenia zdrowotnego i zakwaterowania w obiektach zakwaterowania zbiorowego są obecnie pokrywane tylko przez ograniczony okres.

W Polska na wniosek może zostać wypłacona jednorazowa wypłata o równowartości 66 euro oraz zasiłek rodzinny w wysokości 110 euro miesięcznie; Poza tym nie ma już pomocy społecznej. Każdy, kto mieszka w kwaterze zbiorowej dłużej niż cztery miesiące, musi sam pokryć połowę kosztów. Oznacza to, że wielu uchodźców jest zmuszonych do podjęcia pracy, zwykle w sektorze niskopłatnym.

W Niemcy Te zachęty finansowe są znacznie niższe. Od czerwca 2022 r. Ukraińcy korzystają bezterminowo z normalnej stawki świadczeń obywatelskich, która obecnie wynosi 502 euro dla osoby dorosłej stanu wolnego. Na każde dziecko przysługuje do 420 euro dodatku. W razie potrzeby pokrywane są również zakwaterowanie i dodatkowe koszty.

Ale byłaby też inna strategia: zamiast umożliwiać uchodźcom jak najszybszy dostęp do wynagrodzenia i środków utrzymania, jak to robią Polska i Czechy, Niemcy stawiają na kursy szkoleniowe, językowe i integracyjne. Kontekst jest taki, że Ukraińcy nie powinni być zmuszani do podejmowania niewymagających kwalifikacji prac, ale powinni, jeśli to możliwe, pracować z odpowiednimi kwalifikacjami. Według Instytutu Badań nad Rynkiem Pracy i Zawodami (IAB) takich kursów uczestniczy obecnie około 60 proc. bezrobotnych Ukraińców. Zwykle trwają sześć miesięcy lub dłużej.

Wika Zolotarewska, która przyjechała do Niemiec z Ukrainy 22 lata temu, podejrzewa, że ​​niektórzy się do tego przyzwyczaili. Pracuje jako urzędniczka skarbowa i wolontariuszka jako doradca ds. integracji w Dessau-Roßlau. Dzięki swojej pracy zawodowej zna wiele małych i średnich przedsiębiorstw, które obecnie desperacko poszukują pracowników – ale miejsc pracy prawie nie ma. Zolotarewska krytykuje fakt, że wiele projektów integracyjnych w mniejszym stopniu skupia się na zdobyciu pracy, a bardziej na spędzaniu czasu wolnego. Ponadto jego rodacy Ukraińcy podczas zajęć językowych przeważnie trzymali się z daleka, a podczas przerw nadal porozumiewali się w swoim języku ojczystym. Vika Zolotarewska jest przekonana z własnego doświadczenia, że ​​najlepszym sposobem nauki języka jest praca, w stałym kontakcie z niemieckimi kolegami z pracy, a nie spędzanie miesięcy lub lat w szkole.

Jednak stosunkowo hojna pomoc społeczna może być tylko jednym z powodów, dla których tak niewielu Ukraińców tu pracuje: na przykład w Holandii i Danii, gdzie pomoc finansowa jest podobna do tej w Niemczech, wielu uchodźców ma teraz pracę, mówią. przez Fundację Friedricha-Eberta. I tu właśnie pojawia się niemiecka ciężka biurokracja, która jest wolniejsza niż w innych krajach UE.

W Austrii i Szwajcarii, aby rozpocząć pracę, zawsze potrzebne jest zezwolenie. W Austrii uchodźcy tracą ubezpieczenie zdrowotne, jeśli zarobią więcej niż 110 euro. To stawia ich w „pułapce bezczynności” – mówi Thränhardt. W Niemczech wymóg uzyskania pozwolenia został zniesiony 1 czerwca 2022 r., ale nadal pozostaje skomplikowany. W przeciwieństwie do wszystkich innych krajów UE, wymagana jest również żmudna kontrola bezpieczeństwa.

Z kolei Polska, Czechy, Dania, Holandia i Irlandia stworzyły proste, kompleksowe procedury cyfrowe. Oznacza to, że cały proces przyjmowania – od uzyskania statusu prawnego po zezwolenie na pracę – odbywa się w jednym kroku. Miesiąc po inwazji rosyjskiej 200 000 ukraińskich uchodźców uzyskało już pozwolenia na pracę w Czechach. W Holandii początkowo wystarczała rejestracja w odpowiedniej gminie; Polska stworzyła specjalną kategorię rejestracyjną dla ukraińskich uchodźców.

Z analizy wynika, że ​​Ukrainki, które chcą pracować samodzielnie, skarżą się na długie i skomplikowane procedury, w które angażuje się wiele instytucji. W Polsce natomiast jest bardzo dużo start-upów. Ukrainki rozpoczynają działalność gospodarczą głównie w branży fryzjerskiej i handlu, mężczyźni w budownictwie i gospodarce magazynowej, obie w branży IT.

Ukraińscy uchodźcy wojenni mają swobodę wyboru kraju przyjmującego. Eurostat co miesiąc oblicza liczbę ukraińskich uchodźców przyjmowanych w każdym kraju w przeliczeniu na mieszkańca. Na pierwszym miejscu znajdują się Czechy z 3,2 proc. populacji, a co 30 mieszkaniec pochodzi z Ukrainy. W Polsce, Estonii, Łotwie, Litwie i Bułgarii uchodźcy ukraińscy stanowią ponad 2 proc. populacji, na Słowacji 1,9 proc., w Irlandii 1,7 proc., a w Niemczech 1,3 proc. Średnia UE wynosi 0,9 procent, a Francja plasuje się na drugim miejscu z 0,1 procent.

Według Thränhardta interesujące jest to, że wszystkie kraje osiągające najlepsze wyniki płacą mniej świadczeń socjalnych i wynagrodzeń niż Niemcy. Zdaniem politologa rozwój ten stoi w sprzeczności z tezą, zgodnie z którą główną atrakcją są świadczenia społeczne, a raczej przemawia za aktywnością uchodźców. Jeżeli opisane różnice pogłębią się, należy założyć, że najaktywniejsze osoby raczej nie przeniosą się do Niemiec.

Thränhardt dochodzi jednak do wniosku, że żadnemu krajowi europejskiemu nie udało się dotychczas zapewnić dobrej edukacji ukraińskich kobiet. Pracują głównie w sektorze niskopłatnym. Chociaż brakuje lekarzy i pielęgniarek, te umiejętności zawodowe są w dalszym ciągu w dużym stopniu wykorzystywane. Dotyczy to co najmniej siedmiu procent uchodźców, czyli około 50 000 przeszkolonych pracowników służby zdrowia w całej Europie. Podobnie jest w sektorze edukacji, z którego pochodzi 13 proc.